|
W latach 50-tych XX wieku marynarka wojenna Wielkiej Brytanii wyposażona była w torpedy zwalczania okrętów podwodnych model Mk 30, które były przenoszone jedynie przez samoloty i śmigłowce. Do naprowadzania na cel wykorzystywały one układ pasywny, którego zadaniem było wykrycie szumów wytwarzanych przez okręt podwodny. Z czasem, kiedy poziom wytwarzanego hałasu został bardzo ograniczony, a prędkość oraz głębokość zanurzenia jednostek z napędem atomowym zwiększone, torpedy model Mk 30 stały się nieefektywne. W tej sytuacji rozpoczęto program rozwojowy torped Mk 31, które miały być wyposażone w nowy, aktywny system naprowadzania. Projekt nigdy nie wyszedł jednak poza fazę rozwojową i etap prototypu, gdyż brytyjski rząd nie zgodził się na przeznaczenie funduszy na seryjną produkcję modelu Mk 31. W latach 60-tych XX wieku marynarka wojenna Wielkiej Brytanii została w ten sposób zmuszona do zakupu amerykańskich torped Mk 44 Mod. 1. Zaraz po ich wejściu do służby okazało się, że osiągi są niewystarczające do niszczenia szybkich i głęboko zanurzających się radzieckich okrętów podwodnych. Amerykańską reakcją na to było wdrożenie programu rozwojowego torped serii Mk 46, które później zakupione zostały także przez brytyjską flotę.
Uzależnienie w zakresie uzbrojenia torpedowego od Stanów Zjednoczonych budziło pewien niepokój wśród przedstawicieli marynarki wojennej Wielkiej Brytanii, którzy pragnęli usamodzielnienia w tej materii. W ten sposób w 1964 roku rozpoczął się program rozwojowy brytyjskiej torpedy, początkowo znany jako NASR 7511 (Naval and Air Staff Requirement). Pod tą nazwą kryły się wymagania taktyczno-techniczne dla torped, które później otrzymały oznaczenie Stingray. Podczas prac studialnych w drugiej połowie lat 60-tych XX wieku pojawiła się propozycja umieszczenia w przedniej części torped, przed głowicą bojową, zbiornika z tlenkiem polietylenu. W czasie płynięcia miał on być wytryskiwany na dziób, co miało zmniejszać hydrodynamiczny opór. Testy przeprowadzone z torpedą z tym systemem, poruszającą się jedynie na powierzchni wody, zakończyły się sukcesem, gdyż udało się zmniejszyć opór hydrodynamiczny o jedną czwartą. Mimo to w 1969 roku zrezygnowano z jego zastosowania na rzecz umieszczenia w kadłubie torpedy większego modułu baterii, zawierającego akumulatory. W tym samym czasie, w latach 60-tych XX wieku, system naprowadzania wykorzystywał komputer z dyskiem wyposażonym w wirujący talerz magnetyczny, na którym zapisane były algorytmy kierowania torpedą, wykonywane na podstawie danych uzyskiwanych z aktywnego układu naprowadzania. W późniejszym czasie zdecydowano się na zastosowanie technologii układów scalonych, gdyż czasem wirujący talerz ulegał uszkodzeniu w momencie uderzenia torpedy o taflę wody, szczególnie gdy zrzucana ona była z większych wysokości. Oryginalnie zakładano także, że torpedy Stingray przenosić będą standardową głowicę z nieukierunkowaną siłą wybuchu, rozchodzącą się równomiernie we wszystkich kierunkach. Studia przeprowadzone w latach 70-tych XX wieku wykazały, że taki ładunek będzie niewystarczający przeciwko dużym, dwukadłubowym okrętom podwodnym, które wówczas zaczęły wchodzić do służby. Ostatecznie w produkcyjną wersję torped uzbrojono w ładunek kumulacyjny, skupiający swą energię na powierzchni kadłuba.
Pierwsza produkcyjna wersja torped model Stingray Mod. 0 oficjalnie weszła do służby w brytyjskiej flocie i lotnictwie w 1983 roku, jednakże już podczas wojny o Falklandy-Malwiny, trwającej od kwietnia do czerwca 1982 roku, cztery sztuki znajdowały się na uzbrojeniu fregaty HMS Antelope (F 170), należącej do typu Amazon (Typ 21). Główny okres produkcji torped Stingray Mod. 0 przypada na lata 1986 - 1992. Ich wytwarzaniem zajmowała się firma GEC-Marconi (znana także jako MES - Marconi Electronic Systems), będąca dywizją brytyjskiego przedsiębiorstwa GEC (General Electric Company). Torpedy zaprojektowane zostały na około 20 lat służby, w czasie których w połowie lat 90-tych XX wieku planowano wdrożyć program modernizacyjny.
Torpedy model Stingray Mod. 0 mogą być wystrzeliwane z wyrzutni kalibru 324 mm. lub zrzucane ze śmigłowców i samolotów. Ich konstrukcję o masie 267 kilogramów i 2,6 metra długości można podzielić na cztery elementy. W części dziobowej znajduje się system naprowadzania i jednostka kontrolna, w skład którego wchodzi antena hydrolokatora aktywnego. Wysyła ona wiązki ultradźwiękowych impulsów o modulowanej częstotliwości FM (Frequency Modulated). Odbite od okrętu podwodnego i odebrane sygnały przetwarzane są przez pokładowy komputer, który naprowadza torpedę na cel. Jego oprogramowanie napisane zostało w ten sposób, aby mogło odróżnić wystrzelone cele pozorne od okrętu podwodnego. Przed odpaleniem z wyrzutni lub zrzuceniem ze śmigłowca do komputera pokładowego wgrywane są informacje dotyczące celu, sposobu jego poszukiwania oraz warunków środowiskowych. Oprócz funkcji naprowadzającej komputer pełni funkcję kontrolną, odpowiadającą za elektrohydrauliczny układ poruszania czterema powierzchniami sterowymi, umieszczonymi w tylnej części torped w strumieniu wylotowym pędnika wodnoodrzutowego. Drugim elementem torped model Stingray Mod. 0, umieszczonym za systemem naprowadzania, jest kumulacyjna głowica bojowa o wadze 45 kilogramów. Za nią umieszczono przedział baterii, w którym znajdują się akumulatory zasilające wszystkie układy torpedy. Ich srebrowo-magnezowe ogniwa złożone są z katod w postaci chlorku srebra oraz anod wykonanych z magnezu. Do działania akumulatory potrzebują wody morskiej, która wykorzystywana jest jako elektrolit. W ostatnim, czwartym przedziale znajduje się silnik elektryczny, który napędza pędnik wodnoodrzutowy, określany także jako pędnik strumieniowy lub strugowodny. Układ napędowy charakteryzuje się niskim poziomem wytwarzanego hałasu, pozwalając na osiągnięcie wysokiej prędkości 45 węzłów, przy której zasięg rażenia wynosi 4,4 mili morskiej, czyli około ośmiu kilometrów. Przy mniejszych prędkościach zasięg zwiększa się do 6,1 mili morskiej (około 11 kilometrów). W 1981 roku konstruktorzy torped Stingray Mod. 0 zapewniali, że są one w stanie zniszczyć radzieckie okręty podwodne typu Alfa, zanurzające się na głębokość około 800 metrów.
Po wystrzeleniu torpeda model Stingray Mod. 0 działa w pełni autonomicznie. W przypadku zrzucenia ze śmigłowca opada do wody na spadochronie, który ma złagodzić siłę uderzenia w powierzchnię i zapewnić odpowiedni kąt wejścia. Po zanurzeniu akumulatory bardzo szybko wypełniają się wodą morską i zaczynają dostarczać zasilanie po około 1,5 sekundy. Dzięki temu uruchamia się system napędowy i spadochron jest odczepiany, a układ naprowadzania sprawdza głębokość akwenu. Jeżeli jest on płytki torpeda płynie w kierunku celu na określonej głębokości, zgodnie z ukształtowaniem dna. Poszukiwanie obiektu do zniszczenia wykonywane jest przez komputer pokładowy zgodnie z zapisanymi przed odpaleniem wytycznymi, określającymi głębokość rozpoczęcia lokalizowania celu oraz minimalną głębokość i kierunek jego poszukiwania. Torpeda wykonuje zapisany wzór poszukiwania do momentu wykrycia obiektu. Na podstawie odbitych od niego wiązek ultradźwiękowych impulsów komputer jest w stanie sklasyfikować i zidentyfikować cel, określić jego prędkość, kurs i głębokość. Dane te służą do wyboru najlepszego profilu ataku i kąta uderzenia w kadłub, tak aby uzyskać maksymalny efekt penetracji kadłuba przez kumulacyjny ładunek bojowy. W miarę zbliżania się do celu na podstawie odbijanych od obiektu impulsów komputer pokładowy sprawdza odległośc i położenie celu, obliczając nie tylko sam kurs kolizyjny, ale także nabardziej optymalny punkt uderzenia. W przypadku spudłowania torpeda model Stingray Mod. 0 jest w stanie zawrócić i ponowić atak.
Zgodnie z oryginalnymi założeniami w latach 90-tych XX wieku torpedy model Stingray Mod. 0 miały przejść gruntowny program modernizacyjny, mający pozwolić na ich efektywną służbę do 2005 roku, kiedy miały pojawić się nowe torpedy. W 1990 roku data wycofania ze służby serii Stingray przesunięta została na 2020 rok. Przewiduje się, że właśnie wtedy zarówno amerykańskie i europejskie torpedy kalibru 324 mm. będą musiały zostać zastąpione nowymi konstrukcjami. Czasowa zbieżność zapotrzebowania na ten sam produkt otworzy drogę do międzynarodowej współpracy, obniżając koszty programu rozwojowego, testowego i produkcji. Zgodnie z tymi oczekiwaniami program modernizacyjny torped model Stongray Mod. 0 przygotowany został w ten sposób, aby odpowiadał wymaganiom nie tylko ówcześnie współczesnego pola walki, ale także przyszłościowego w dłuższej perspektywie czasowej. W maju 1995 roku stosowny projekt zaakceptowany został przez brytyjski Komitet do spraw Aprobacji Wyposażenia (EAC - Equipment Approvals Committee). Oznaczono go jako SRLE (StingRay Life Extension) i w jego ramach zamierzano przeprowadzić gruntowną modyfikację pokładowego komputera przetwarzania danych i jego oprogramowania. Zabiegi te miały umożliwić skuteczne niszczenie ówcześnie znajdujących się w służbie okrętów podwodnych. Modernizacja miała także uczynić z torped elastyczną broń, mogącą być w łatwy sposób dostosowaną do zmieniających się potrzeb w zależności od pojawiania się nowych zagrożeń.
W styczniu 2003 roku rozwojowa faza programu SRLE dobiegła końca i w lutym tego samego roku firma BAE Systems otrzymała wart 786 milionów dolarów kontrakt na produkcję usprawnionych w ramach programu SRLE torped, które otrzymały oznaczenie Stingray Mod. 1. Przedsiębiorstwo BAE Systems powstało w 1999 roku z połączenia firm BAe (British Aerospace) oraz GEC-Marconi. Oznacza to, że producentem torped Stingray Mod. 1 jest ten sam podmiot co wersji Mod. 0. W październiku 2005 roku wydana została zgoda na przeprowadzenie testów nowych torped. Przeszły je one pomyślnie w 2006 roku i krótko po tym zostały oficjalnie przyjęte do służby w brytyjskiej flocie i lotnictwie. Na początku 2009 roku firma BAE Systems ogłosiła, że Norweska Agencja do spraw Zaopatrzenia Sił Zbrojnych (NDLO - Norwegian Defence Logistics Organisation) wybrała torpedy model Stingray Mod. 1 między innymi dla swoich nowych fregat typu Fridtjof Nansen. Uzbrojone w nie będą także norweskie śmigłowce model NH-90 oraz samoloty rozpoznawczo-patrolowe i zwalczania okrętów podwodnych model P-3C Orion i P-3N Orion. Brytyjskie torpedy wybrane zostały przez stronę norweską na drodze międzynarodowego konkursu w ramach programu NAT (Norwegian Antisubmarine Torpedo). W rywalizacji wzięły udział takie konstrukcje jak europejska MU 90 Impact i amerykańska Mk 54 MAKO. Podpisany kontrakt, będący pierwszym sukcesem eksportowym torped model Stingray Mod. 1, wart jest 145 milionów dolarów. Wydłuży on okres ich produkcji do 2012 roku.
Konstrukcja torped Stingray Mod. 1 jest identyczna do tej zastosowanej w poprzedniej odmianie. Dzieli się ona na cztery podstawowe elementy. W pierwszym z nich, układzie naprowadzania, zaszły najistotniejsze zmiany, polegające na zainstalowaniu całkowicie nowego cyfrowego systemu. Opiera się on na znacznie nowocześniejszej technologii, która zmniejsza koszty utrzymania. Pozwala także na wgranie nowszego oprogramowania, tak aby torpedy mogły efektywnie przeciwdziałać coraz cichszym i głębiej zanurzającym się okrętom podwodnym. Umożliwia również łatwe wprowadzanie poprawek do oprogramowania, odpowiadających na pojawiające się nowe zagrożenia. Zainstalowany w torpedach Stingray Mod. 1 system naprowadzania pozwala na atakowania takich samych celów jak w przypadku odmiany Stingray Mod. 0. Dodatkowo jednak poprawione zostały osiągi w zwalczaniu okrętów podwodnych z napędem konwencjonalnym, operujących na płytkich akwenach. Torpedy Stingray Mod. 1 lepiej radzą sobie również z odróżnianiem celów pozornych od faktycznych. Sekcja bojowa wyposażona jest w identyczną głowicę kumulacyjną jak w przypadku odmiany Stingray Mod. 0. W przyszłości zainstalowana zostanie nowa głowica kumulacyjna, należąca do grupy IMW (Insensitive Munition Warhead). Oznacza to, że będzie ona na tyle odporna na fale uderzeniowe i wysoką temperaturę, że będzie utrzymywać pełną zdolność bojową. W przypadku ekstremalnych warunków, prowadzących do zniszczenia, ładunek będzie się jedynie palić, a nie wybuchać, co zwiększy bezpieczeństwo magazynowania. Pierwsze próby z głowicą kumulacyjną IMW odbywały się w 2005 roku, a jej wejście do służby planowane jest na początku drugiej dekady XXI wieku. Sekcje baterii i napędowa pozostały niezmienione.
Torpedy model Singray Mod. 1 pozostaną w służbie w marynarce wojennej Wielkiej Brytanii do lat 20-tych XXI wieku. Ich konstrukcja jest na tyle udana, że może ona skutecznie konkurować z innymi nowoczesnymi torpedami, czego przykładem może być wygranie kontraktu norweskiego.
|
