|
|
Okręty rosyjskie:
Okręty chińskie:
|
Po drugiej wojnie światowej Związek Radziecki zdobył niemieckie okręty podwodne Typu XXI, których produkcja rozpoczęła się w 1944 roku. Rosyjscy inżynierowie byli pełni podziwu dla osiągnięć tej konstrukcji, dlatego na terenie całego kraju rozpoczęła się produkcja rosyjskiej kopii Typu XXI, która znana jest jako projekt 611 B, w kodzie zachodnim znany jako typ Zulu. W latach 1948 - 1958 wybudowano tylko 21 okrętów typu Zulu, gdyż zdecydowany priorytet nadano produkcji okrętów nieco zmodyfikowanych w stosunku do niemieckiego Typu XXI. Projekt tych jednostek oznaczony został jako 613 S, natomiast w kodzie zachodnim określano go jako typ Whiskey. W latach 1949 -1958 skonstruowano aż 236 tych jednostek. W połowie lat 50-tych XX wieku rozpoczęły się prace nad kolejnymi myśliwskimi okrętami podwodnymi o napędzie konwencjonalnym, które w służbie miały zastąpić typ Whiskey. Prace nad nowymi jednostkami odbywały się w ramach projektu 633. W kodzie zachodnim okręty te zostały oznaczone jako typ Romeo.
Pod względem ogólnym nowe okręty typu Romeo bardzo przypominały swój pierwowzór, czyli typ Whiskey. Kształt kadłuba nie wprowadził rewolucji w dziedzinie budowy okrętów podwodnych. Podobnie jak inne jednostki powojenne przybrał kształt cygara. Przednie stery głębokości umieszczone zostały na dziobie. Były one chowane do wnętrza kadłuba w przypadku cumowania do nabrzeża, tak by przy tym manewrze nie zostały uszkodzone. Rufowe stery głębokości umieszczone zostały w strumieniach dwóch śrub. Za tymi sterami znajdował się duży, pojedynczy ster kierunku. Spore zmiany w stosunku do jednostek typu Whiskey zaszły w części dziobowej, która została przystosowana do zainstalowania nowego hydrolokatora pasywnego i dodatkowych dwóch wyrzutni torpedowych. Kiosk był podobny do tego, jaki znajdował się na późnych okrętach projektu 613 S. Wyróżniała go hydrodynamiczna opływka, która zakrywała chrapy jednostki oraz peryskop bojowy i obserwacyjny.
Pojedynczy kadłub jednostek projektu 633 pozwolił na zastosowanie we wnętrzu tylko jednego pokładu, co oznaczało że centrum dowodzenia i pomieszczenia załogi znalazły się na jednym poziomie. Baterie akumulatorów umieszczone zostały pod pokładem. Rufową część jednostki zajmowała siłownia, która podzielona została na 2 przedziały. W pierwszym z nich znajdowały się 2 silniki diesla 37D o łącznej mocy 4000 KM. Drugi przedział zajmowały 2 silniki elektryczne o łącznej mocy 3000 KM. System ten napędzał dwie śruby, które osłonięte były cylindrycznymi obudowami. maksymalna prędkość podwodna okrętów typu Romeo wynosiła 13 węzłów, natomiast maszerując na powierzchni szybkość wzrastała do 15,5 węzła.
Okręty projektu 633, w kodzie zachodnim typu Romeo, wyposażone były w 8 wyrzutni torpedowych kalibru 533 mm., z których dwie znajdowały się w części rufowej. Łącznie jednostki zapierały na pokład 14 torped M-57, z których 8 znajdowało się w wyrzutniach, a pozostałe 6 stanowiło zapas. Okręt oznaczony jako S-11 został zmodernizowany do testowania nowych torped przeznaczonych dla radzieckiej floty, a projekt ten oznaczony został jako 633.2. Przebudowie na okręt testowy uległa również jednostka z numerem S-123, którą dostosowano do wystrzeliwania rakiet manewrujących 3M-10 Granat (SS-N-21 Sampson). Był to projekt 633.3, a testowane pociski miały zostać zastosowane na okrętach projektu 671, w kodzie zachodnim znanymi jako typ Victor.
Wyposażenie hydrolokacyjne składało się ze standartowych urządzeń z końca lat 50-tych XX wieku. W jego skład wchodził pasywny hydrolokator Feniks, który umieszczony został w dolnej części dziobu w owalnej konstrukcji. Wyżej na dziobie znajdował się układ pasywno-aktywny Tamir-5L (Herkules). Umieszczony on był w małej obudowie i wykorzystywano go podczas przeprowadzania ataku torpedowego. Czujniki znajdujące się na kiosku składały się z radaru nawigacyjnego MRK-50 Topol (Snoop Tray), radionamiernika, anten łączności radiowej na fafach krótkich LF (Low Frequency) i falach ultrakrótkich VLF (Very Low Frequency). Ponad to zainstalowany był system przeciwdziałania elektronicznego Stop Light.
Gdy w październiku 1957 roku w stoczni w Gorki rozpoczynała się budowa pierwszego okrętu typu Romeo, doktryna obronna Związku Radzieckiego zakładała, że głównym elementem zwalczania amerykańskich lotniskowców będą okręty podwodne. Rolę tą spełniały jednostki typu Whiskey, natomiast typ Romeo miał przejąć te zadania. W tym calu wyposażenie hydrolokacyjne zostało unowocześnione, jednak w trakcie budowy kolejnych okrętów nastąpiła zmiana w radzieckiej doktrynie. Głównym ciężar obrony terytorium Związku Radzieckiego spadł na pociski manewrujące dalekiego zasięgu. Z tego powodu posiadanie okrętów podwodnych średniego zasięgu stało się zbędne, a program budowy jednostek typu 633 został przerwany na początku lat 60-tych XX wieku po skonstruowaniu 21 jednostek. Produkcja jednostek projektu 633 została również wstrzymana na rzecz budowy okrętów podwodnych dalekiego zasięgu projektu 641, które w kodzie zachodnim znane są jako typ Foxtrot. Zadaniem tych jednostek było przechwytywanie amerykańskich lotniskowców z dala od swych macierzystrych baz.
Jednen z okrętów typu Romeo o numerze S-350 został stracony w wypadku, który miał miejsce w listopadzie 1962 roku, dlatego często podaje się, że łącznie radziecka flota otrzymała jedynie 20 okrętów, a nie 21 sztuk. Nowa doktryna obronna spowodowała, że z czasem Rosyjska Marynarka Wojenna zaczęła się pozbywać okrętów typu Romeo, które nie miały dostatecznie dalekiego zasięgu i nie można ich było efektywnie wykorzystać. Jednostki zostały przekazane flotom państw sojuszniczych, z których Bułgaria otrzymała 4 okręty, a po dwie jednostki Algieria i Syria. Egiptowi przekazano 6 okrętów, natomiast kolejne 6 państwo to otrzymało od Chińskiej Marynarki Wojennej, która w latach 60-tych XX wieku uzyskała zgodę na produkcje własnej wersji typu Romeo, który w Chinach znany jest jako Typ 033.
Obecnie floty Bułgarii, Algierii, Syrii i Egiptu nie posiadają już po radzieckich okrętów typu Romeo i najprawdopodobniej jednostki te zostały wycofane ze służby i złomowane. Flota egipska zatrzymała jedynie 4 okręty produkcji chińskiej, które zostały mocno zmodernizowane. Zainstalowano nowy hydrolokator pasywno-aktywny CSU-3-4 dostarczony przez STN Atlas Elektronik, jak również system kierowania ogniem Singer Librascope. Uzbrojenie tych czterech okrętów składa się z torped Mk 37 i rakiet przeciwokrętowych firmy Boeing model UGM-84 Sub-Harpoon. Zapas przenoszonego uzbrojenia nie zmienił się i wynosi 14 sztuk.
W 1959 roku Związek Radziecki wydał zgodę na dostarczenie Chinom pełnej dokumentacji technicznej okrętów typu Romeo, jak również zobowiązał się do dostarczenia potrzebnych do budowy elementów, dzięki czemu jednostki mogły być budowane w stoczniach chińskich. Okręty, które miały być budowane w Chinach zostały oficjalnie oznaczone jako Typ 033. Jednak już w sierpniu 1960 roku Związek Radziecki nakazał powrót do kraju grupie ekspertów, którzy mieli pomóc przy konstrukcji Typu 033 i wstrzymał dostawy elementów potrzebnych do wykonania jednostek. Z tego powodu budowa okrętów została wstrzymana, a chiński rząd postanowił samodzielnie wykonać jednostki, bez pomocy Związku Radzieckiego. Kosztem kilku innych projektów dla chińskiej floty wysiłki zostały skoncentrowane na skopiowaniu wcześniej dostarczonych części, jak również na ulepszeniu radzieckiego projektu. W wyniku tych prac została zwiększona wyporność jednostek, a długość całkowita zmniejszyła się o niecałe 0,5 metra. Większa wyporność nie spowodowała zmniejszenia maksymalnej prędkości podwodnej, która wynosiła 13 węzłów. Zbiorniki paliwa zostały powiększone, przez co zasięg jednostek Typu 033 zwiększył się w porównaniu z radzieckim typem Romeo niemal dwa razy. Koniec prac projektowych nad chińskim Typem 033 pozwolił na powrócenie do przerwanej wcześniej budowy jednostek. Pod koniec lat 80-tych XX wieku chińscy konstruktorzy dokonali pewnych zmian w kadłubie, wyciszając go o 12 decybeli w stosunku do pierwotnej wartości. Zabieg ten poprawił skuteczność i zwiększył efektywny zasięg działania hydrolokatorów.
Pierwsze okręty chińskiego typu 033 były budowane w stoczniach Jiangnan w Szanghaju i w Wuhan. Konstrukcja tych jednostek rozpoczęła się w 1960 roku, a pierwszy okręt ukończono w grudniu 1965 roku w stoczni Jiangnan w Szanghaju. Łącznie dla Chińskiej Marynarki Wojennej skonstruowano 84 jednostki, które prócz stoczni Jiangnan w Szanghaju i w Wuhan później produkowały także stocznie Huludao w Liaoning i w Guangzhou. Ostatecznie budowa jednostek Typu 033 została przerwana w 1987 roku, na rzecz nowych jednostek Typu 035, które w kodzie zachodnim znane są jako typ Ming. Okręty te są właściwie kopią jednostek Typu 033, jednak posiadają szereg unowowczesnień, które właściwie w niewielkim stopniu wniosły coś nowego do istniejącej wcześniej chińskiej konstrukcji typu Romeo.
Zapas uzbrojenia przenoszony przez chińskie jednostki wynosił 14 torped, z których 8 znajdowało się w wyrzutniach torpedowych kalibru 533 mm.. dwie z tych wyrzutni znajdowały się na rufie. Okręty wyposażono w torpedy Yu-1 (Typ 53-51), natomiast późniejsze jednostki otrzymały także torpedy Yu-4 (SAET-60). Okręty Typu 033 mogą także przenosić miny, które stawiane są przez wyrzutnie torpedowe. W zamian za jedną torpedę jednostka może zabrać dwie miny, co oznacza że uzbrajając okręt tylko w miny można przewozić 28 sztuk tego rodzaju broni. W 1976 roku w projekcie Typu 033 zostały wprowadzone zmiany, które obejmowały przystosowanie okrętów do przenoszenia i wystrzeliwania rakiet przeciwokrętowych. W 1980 roku w stoczni w Wuhan rozpoczęły się prace na jednym z okrętów Typu 033, które przystosowały tą jednostkę do przenoszenia i wystrzeliwania rakiet przeciwokrętowych YJ-81 (C-801A). Modernizacja zakończyła się w 1985 roku udanym odpaleniem rakiety z pokładu okrętu, który oznaczony został jako Typ 033G. Łącznie na śródokręciu zamontowano 6 chowanych do wnętrza kadłuba wyrzutni rakietowych, po 3 z prawej i lewej strony kiosku. By odpalić rakietę okręt musiał być wynurzony, a kierowaniem pocisku na cel zajmował się radar MRK-50 Topol (Snoop Tray).
Wyposażenie hydrolokacyjne w porównaniu z radzieckimi okrętami typu Romeo było skromniejsze i składało się tylko z hydrolokatora pasywno-aktywnego Tamir-5L (Herkules). Późniejsze okręty chińskiego Typu 033 otrzymały francuski chowany pasywny hydrolokator przechwytujący i pomiaru odległości Thales Underwater Systems DUUX-5 Fenelon. Jednostki nie posiadają zintegrowanego systemu dowodzenia i kierowania ogniem. Anteny znajdujące się na kiosku ograniczyły się jedynie do radaru nawigacyjnego MRK-50 Topol (Snoop Tray). Jest dość prawdopodobne, że najnowsza modyfikacja niektórych okrętów obejmowała całkowite usunięcie uzbrojenia, a w jego miejsce zamontowanie systemu przeciwdziałania elektronicznego ECM (Electronic Counter Measures) i elektronicznego wywiadu ELINT (Electronic Intelligence). Prawdopodobnie zainstalowany system ECM/ELINT oznaczony jest jako NRJ5. Okręty, które prawdopodobnie wyposażone są w ten system wykorzystywane są do specjalistycznych misji wywiadowczych i rozpoznawczych.
W połowie lat 80-tych XX wieku w Chińskiej Marynarce Wojennej służyło około 110 okrętów podwodnych, z czego większość stanowiły jednostki Typu 033. W 1990 roku liczba jednostek chińskiego typu Romeo znajdujących się w służbie zmniejszyła się z 84 okrętów do 63 jednostek, natomiast w 1995 roku w składzie floty pozostało już tylko 48 okrętów. Obecnie liczba ta jest trudna do oszacowania, głównie ze względu na bardzo krótkie patrole okrętów typu Romeo w wersji 033. Najprawdopodobniej w służbie pozostało 40 okrętów, które wykorzystywane są głównie w celach treningowych i szkoleniowych. Kolejne 8 jednostek przeniesionych zostało do rezerwy. Chińska Marynarka Wojenna planuje wycofać ze służby wszystkie okręty typu Romeo do 2010 roku.
W latach 1973 - 1975 w chińskich stoczniach wybudowanych zostało dodatkowych 7 okrętów typu Romeo w wersji 033, które przeznaczone były dla Marynarki Wojennej Korei Północnej. Po otrzymaniu tych jednostek, Korea Północna rozpoczęła samodzielną budowę jednostek typu Romeo w stoczni Mayang Do. Łącznie Marynarka Wojenna Korei Północnej otrzymała około 25 okrętów, natomiast obecnie najprawdopodobniej w służbie pozostały 22 jednostki. Okręty, które były budowane w Chinach należały do wersji 033, jednak nie otrzymały one francuskiego chowanego pasywnego hydrolokatora przechwytującego i pomiaru odległości Thales Underwater Systems DUUX-5 Fenelon, gdyż wówczas chińskie okręty również nie były w niego wyposażone. Okręty budowane przez stocznię Mayang Do prawdopodobnie są oryginalną wersją radziecką, jednak równie prawdopodobne jest to, że jest to chińska wersja 033.
Ogólnie wszystkie jednostki typu Romeo nie wniosły istotnych nowości w konstruowaniu ówczesnych okrętów podwodnych. Ich produkcja w Chinach była niemal masowa, co sprawiło że Chiny posiadały bardzo dużą flotę podwodną, która mogła stanowić poważne zagrożenie. Gdy jednostki w chińskiej wersji 033 zaczęły się starzeć, powstał problem zastąpienia jednostek nowymi konstrukcjami. W ten sposób zrodziła się kopia Typu 033, która znana jest jako Typ 035, natomiast w kodzie zachodnim typ Ming. Były to właściwie kopie typu Romeo z kilkoma unowoczesnieniami, jednak ich stosunkowo niska cena pozwalała na zastąpienie dużej liczby okrętów Typu 033. Jednostki typu Romeo w wersjach chińskiej i radzieckiej, mimo że nie dokonały rewolucji w dziedzinie budowy okrętów podwodnych, były konstrukcją udaną, dobrze sprawdzającą się w patrolowaniu wyznaczonych akwenów morskich.
|
