|
W latach 70-tych XX wieku jednostki ochrony wód przybrzeżnych Związku Radzieckiego w porównaniu do swoich zachodnich odpowiedników miały małe możliwości bojowe. Przede wszystkim chodziło o brak możliwości stacjonowania śmigłowca pokładowego, artylerię małego kalibru, która była praktycznie nieprzydatna oraz brak w zestawie uzbrojenia rakiet przeciwokrętowych. Z tego względu w połowie lat 70-tych XX wieku Centralny Instytut Badawczy Ministerstwa Obrony, który przeprowadził analizę w tym zakresie, zalecił opracowanie wielozadaniowego okrętu eskortowego. W tym czasie w ramach projektu 1154 Jastrieb prowadzone były prace nad małymi jednostkami zwalczania okrętów podwodnych MPK (Maly Protiwolodocznyj Korabl). Był to program rozwojowy korwet projektu 1124 Albatros. Na Zachodzie jednostki te znane były jako typ Grisha. Charakteryzowały się stosunkowo małym zasięgiem działania, ograniczonym do wód przybrzeżnych, oraz różnorodnym uzbrojeniem przeciwpodownym. Projekt 1154 Jastrieb uwzględniał wymagania taktyczno-techniczne przedstawione przez marynarkę wojenną w 1972 roku. okręty miały mieć wyporność 800 ton i osiągać prędkość rzędu 35 węzłów. Gdy Centralny Instytut Badawczy Ministerstwa Obrony wysnuł wniosek o potrzebie budowania jednostki wielozadaniowej, zaczął naciskać na zmianę koncepcji projektu 1154 Jastrieb, tak by konstrukcja odpowiadała najlepszym zachodnim fregatom.
Pod wpływem tych sugestii, marynarka wojenna zaczęła stopniowo zwiększać zakres misji jakie nowe jednostki miały wykonywać, co pociągało za sobą zmianę charakterystyk taktyczno-technicznych projektu 1154 Jastrieb, choć głównym przeznaczeniem nadal pozostawała walka z okrętami podwodnymi. Koniecznym okazało się zastosowanie grubszego pancerza oraz zainstalowanie nowych, nowocześniejszych systemów elektronicznych i uzbrojenia, które właśnie zaczęły wchodzić do służby. W efekcie w porównaniu z początkowymi założeniami z 1972 roku w projekcie zaszły kolosalne zmiany. W 1975 roku przedstawione zostało pierwsze koncepcyjne rozwiązanie o wyporności standardowej 1500 ton. Od tego momentu klasyfikacja jednostek została zmieniona z MPK na okręt eskortowy (SK - Storożiewoj Karabl). W 1976 roku pojawiła się bardziej uszczegółowiona koncepcja o wyporności standardowej 1700 ton. W kolejnym, jeszcze bardziej zaawansowanym projekcie z 1979 roku wyporność standardowa wynosiła już około 2000 ton, natomiast w wariancie z hangarem i pokładem lotniczym dla śmigłowca osiągnęła pułap 2500 ton. W efekcie szacowana prędkość maksymalna spadła do 27 - 28 węzłów.
Po siedmiu latach pracy nad projektem 1154 Jastrieb wielkość planowanych okrętów była zbliżona do tych tworzonych w ramach projektu 1135 Buriewiestnik (typ Krivak). Co więcej, możliwości bojowe obu typoszeregów były do siebie zbliżone, przez co konstrukcje zaczęły się dublować. W konsekwencji dowództwo marynarki wojennej Związku Radzieckiego w październiku 1981 roku ponownie opracowało nowe wymagania taktyczno-techniczne, a projekt zmienił oznaczenie na 1154.0 Jastrieb. Następnie w 1982 roku Ministerstwo Przemysłu Okrętowego oraz marynarka wojenna zatwierdziły program kontynuowania budowy fregat projektu 1135M Buriewiestnik (typ Krivak II) oraz 1135.1 Nieriej (typ Krivak III). Jednocześnie miały być prowadzone prace rozwojowe nad fregatami projektu 1154.0 Jastrieb, które według nowych założeń z października 1981 roku miały być platformą w pełni wielozadaniową, zdolną do walki z nieprzyjacielskimi jednostkami nawodnymi i podwodnymi oraz do zapewnienia skutecznej obrony przeciwlotniczej konwojom i grupom operacyjnym okrętów.
By sprostać takim wymaganiem konieczne było gruntowne przemodelowanie systemów uzbrojenia jednostek projektu 1154.0 Jastrieb. Zmian dokonano zarówno w zakresie ich położenia na okręcie oraz rodzaju. Zasadniczą różnicą było rozmieszczenie wyrzutni pocisków przeciwlotniczych, które początkowo miały znajdować się na rufie, a ostatecznie zainstalowane były w części dziobowej okrętów. Na wstępie zakładano, że fregaty wyposażone zostaną w 10-prowadnicowe wyrzutnie model RBU-10000 systemu model RPK-5 Liwien, wykorzystującym rakietowe bomby głębinowe model 89R. Eksperci wojskowi podważali jednak skuteczność bojową tego systemu i ostatecznie zdecydowano się na system model Smiercz-2, który w owym czasie miał już ugruntowaną pozycję w marynarce wojennej Związku Radzieckiego. Spory toczyły się także wokół artylerii okrętowej. Z jednej strony byli zwolennicy zainstalowania popularnej jednolufowej armaty kalibru 76,2 mm. model AK-176. Nie było to jednak dobre rozwiązanie, gdyż artyleria ta nie sprawdzała się w ostrzale celów nawodnych i lądowych. Właśnie to było przyczyną opracowania ulepszonych wersji fregat typu Krivak I. Zdecydowanie lepsza była armata większego kalibru 100 mm. i własnie ta opcja ostatecznie weszła w życie na jednostkach projektu 1154.0 Jastrieb. Bardzo istotną zmianą w stosunku do pierwotnych planów była instalacja wyrzutni pocisków przeciwokrętowych systemu model Uran. Szacowano, że wszystkie wprowadzone poprawki w zwiększą wyporność standardową do około 3500 ton.
W ramach rozwoju projektu 1154.0 Jastrieb przeprowadzona została seria specjalistycznych badań, których efektem miało być zmniejszenie wytwarzanych podwodnych szumów i hałasów, ograniczających skuteczność działania systemów hydrolokacyjnych, zwiększenie sterowności, poprawienie hydrodynamiki kadłuba i dzielności morskiej. Uwagę zwrócono także na ograniczenie wytwarzanego pola fizycznego. Wszystko to miało sprawić, że nowe okręty będą mogły skutecznie konkurować ze swoimi zachodnimi odpowiednikami.
Początkowo planowano, że łącznie w siedmiu różnych stoczniach wybudowanych zostanie aż 70 jednostek projektu 1154.0 Jastrieb. Liczba ta jednak stopniowo topniała, a największy spadek miał miejsce po upadku Związku Radzieckiego w 1991 roku. Wówczas nastąpiły problemy finansowe, z powodu których ilość planowanych fregat zmalała zaledwie do kilku okrętów.
Położenie stępki pod pierwszą fregatę odbyło się w 1986 roku w stoczni Jantar w Kaliningradzie (Pribaltijskij Sudostroitelnyj Zavod Jantar). Jednostce tej planowano nadać nazwę "Nieustraszimyj", od której wzięło się zachodnie określenie całego typoszeregu (typ Neustrashimy). Warto zaznaczyć, że próbowano przeforsować inną nazwę "Nowik", jednak nie znalazła ona uznania. Wodowanie jednostki miało miejsce w maju 1988 roku, a oficjalne wcielenie do służby odbyło się w grudniu 1990 roku. W marcu 1991 roku fregata przydzielona została do Floty Bałtyckiej. Podczas gdy konstrukcja jednostki "Neustraszimyj" przebiegała bez zakłóceń, budowa kolejnych okrętów napotkała ogromne trudności finansowe, które spowodowane były upadkiem Związku Radzieckiego.
Stępka pod drugą fregatę o nazwie "Niepristupnyj" (w sierpniu 1995 roku nazwę zmieniono na "Jaroslaw Mudryj") położona została w maju 1988 roku, zaraz po wodowaniu pierwszej jednostki. Kadłub drugiego okrętu typoszeregu Neustrashimy spłyną na wodę w 1990 roku, a według niektórych źródeł w maju 1991 roku. Właśnie wtedy zaczęły się problemy finansowe, z powodu których budowa została wstrzymana aż do 2002 roku. W momencie podjęcia decyzji o rozpoczęciu prac fregata ukończona była w 75 procentach. W 2003 roku stopień wykończenia osiągnął pułap 79 procent. Na początku 2004 roku planowano, że jednostka znajdzie się w szeregach floty w 2005 roku, jednak ponownie napotkano na problemy finansowe. Decyzja o ponownym wznowieniu prac wykończeniowych zapadła w 2007 roku, gdy jednostka była gotowa w ponad 80 procentach. W końcu fregata wypłynęła na pierwsze próby morskie w grudniu 2008 roku i wydawało się, że nie będzie już dalszych problemów. okazało się inaczej w maju 2009 roku, gdy na pokładzie rozbił się lądujący śmigłowiec firmy Kamov model Ka-27PL (Helix-A), uszkadzając konstrukcję kadłuba oraz jeden z modułów systemu obrony bezpośredniej model 3R-87E Kortik (Kashtan / CADS-N-1). Spowodowało to niewielkie opóźnienie w przekazaniu okrętu marynarce wojennej. Ostatecznie fregata "Jaroslaw Mudryj" znalazła się w służbie w lipcu 2009 roku i podobnie jak jednostka "Nieustraszimyj" przydzielona została do Floty Bałtyckiej z bazą w Bałtijsku.
W 1993 roku w stoczni Jantar w Kaliningradzie rozpoczęła się budowa trzeciego okrętu typu Neustrashimy, dla którego planowano nazwę "Tuman". Wkrótce po wystartowaniu prac konstrukcyjnych zostały one wstrzymane z powodu braku funduszy. W 1996 roku jednostka była ukończona w 30 procentach. W listopadzie 1998 roku nieukończony kadłub został zwodowany, gdyż blokował suchy dok, który był potrzebny do rozpoczęcia remontu norweskiego statku handlowego. Kontrakt na jego naprawę był zdecydowanie bardziej opłacalny niż trzymanie okrętu, którego finansowanie zostało wstrzymane i nie było perspektyw na ich wznowienie. Zaraz po wodowaniu podjęta została decyzja o sprzedaży kadłuba na złom, by chociaż w części zwróciły się poniesione przez stocznię koszty inwestycji w infrastrukturę do budowania fregat projektu 1154.0 Jastrieb.
Być może nie tylko kwestie finansowe miały wpływ na powolne budowanie jednostek i skończenie serii jedynie na dwóch okrętach. Już od samego początku projekt 1154.0 Jastrieb miał sporo przeciwników wśród przedstawicieli przemysłu okrętowego i marynarki wojennej. Zagadką pozostaje fakt, dlaczego w ciężkim okresie po upadku Związku Radzieckiego, kiedy fundusze były bardzo skromne, budowa jednostek typu Neustrashimy była wstrzymana, a pieniądze pompowane były w zupełnie inne, istniejące w fazie koncepcyjnej projekty. Taki stan rzeczy był zapewne wynikiem lobbingu na niekorzyść floty, a z pożytkiem dla przemysłu, dla którego budowa większych jednostek była znacznie bardziej opłacalna i stwarzała większe struktury organizacyjne, pozwalając na obsadzanie większej ilości lukratywnych stanowisk.
Przebieg służby jednostek typu Neustrashimy jak dotychczas nie obfitował w szczególne wydarzenia. Spory wpływ na to miał fakt, że po upadku Związku Radzieckiego flota była chronicznie niedofinansowana, przez co nie miała środków na prowadzenie regularnych operacji. Dopiero w połowie pierwszej dekady XXI wieku rosyjskie okręty zaczęły odważniej wychodzić na pełne wody oceaniczne, o czym może świadczyć wizyta niszczyciela "Admiral Czabanienko" (typ Udaloy II) w Wenezueli pod koniec 2008 roku.
W 2004, 2006, 2007 i 2008 roku jednostka "Nieustraszimyj" brała udział w międzynarodowych ćwiczeniach na Bałtyku o kryptonimie Baltops. We wrześniu 2008 roku fregata ta została wysłana na wody okalające Półwysep Somalijski w Afryce w celu zwalczania aktów pirackich. Okręt miał dołączyć do sił międzynarodowych, a pierwszym zadaniem było przechwycenie porwanego przez piratów ukraińskiego statku "Faina", transportującego do Kenii czołgi i amunicję. Wraz z jednostkami amerykańskimi "Nieustraszimyj" okrążył porwany statek i zmusił piratów do poddania się. W pierwszej połowie listopada 2008 roku śmigłowiec z pokładu rosyjskiej jednostki, wraz z maszyną z HMS Cumberland (F 85) (typ Broadsword) uczestniczył w akcji udaremniającej porwanie przez piratów duńskiego statku "Powerful". Oficjalne stanowisko marynarki wojennej Wielkiej Brytanii kwestionuje jednak faktyczne uczestnictwo rosyjskiego śmigłowca, gdyż to komandosi z maszyny brytyjskiej zapobiegli porwaniu. Na początku stycznia 2009 roku "Nieustraszimyj" został zastąpiony na wodach Zatoki Adeńskiej przez niszczyciel "Admiral Winogradow", należący do typu Udaloy I. Fregata powróciła do bazy w Bałtijsku na Morzu Bałtyckim w pierwszych dniach lutego 2009 roku.
Konstrukcja jednostek projektu 1154.0 Jastrieb po części posiadała typowe rosyjskie rozwiązania, a po części widoczne były wpływy zachodniej myśli projektowej. Stalowy kadłub otrzymał charakterystyczny kształt dla innych okrętów radzieckiej floty. Mniej więcej od śródokręcia wznosił się on ku górze, a nowością było wypłaszczenie na samym przedzie, które pozwalało na prowadzenie ognia na wprost z dziobowej armaty przy zerowym kącie podniesienia lufy. Kadłub cechował się wysoką wolną burtą, która zapewniała dobrą dzielność morską. Wpływ na to, obok znajdujących się zaraz za początkiem wałów śrubowych stępek przechyłowych, miało także zastosowanie płetwowych stabilizatorów przechyłowych, które sterowane są komputerowo i reagują na aktualną sytuację. Ich płetwy chowane są do wnętrza kadłuba i w razie potrzeby wysuwa się je. Stewa dziobowa otrzymała bardzo duży kąt nachylenia, dzięki czemu zminimalizowano możliwość uszkodzenia gruszki dziobowej przez spuszczaną do wody lub podnoszoną kotwicę. Gładki pokład okrętów typu Neustrashimy rozciągał się na niemal całej długości kadłuba, dzięki czemu uzyskano dużo wolnej przestrzeni do zagospodarowania.
W konstrukcji nadbudówek widoczne są wpływy zachodnie. Charakteryzują się one stosunkowo prostym, pudełkowatym kształtem. Ich głównym budulcem była stal, która ostatni raz do wzniesienia nadbudówek wykorzystana została pod koniec lat 50-tych XX wieku na niszczycielach projektu 57 (typ Krupny). Wyraźnie można rozróżnić bryłę przednią, za którą znajduje się pierwszy komin i tylnią, która zlewa się z drugim kominem, umiejscowionym zaraz za głównym masztem. Struktura zaprojektowana została z uwzględnieniem technologii "stealth". Nadbudówki cechują się dużą ilością gładkich, prostych powierzchni, powleczonych materiałem absorbującym wiązki radarowe. Ściany zostały nieco odchylone od osi pionowej jednostek, tak by nie odbijały wiązek radarowych w kierunku ich źródła. Niestety projekt masztów kłócił się z koncepcją niewykrywalności. Otrzymały one formę kratownicową, która jest łatwo wykrywalna przez urządzenia radiolokacyjne.
Okręty projektu 1154.0 Jastrieb zapewniają załodze dobre warunki bytowe. Dla całej załogi, nie licząc kapitana i dowódcy grupy operacyjnej, przygotowane zostały pomieszczenia z dwupiętrowymi kojami. Marynarze śpią w kabinach przeznaczonych dla 16 - 44 ludzi, podoficerowie zajmują czteroosobowe pomieszczenia, a oficerowie dwuosobowe. Kapitan i dowódca grupy operacyjnej mają osobne kajuty, wyposażone w pokoje przeznaczone do pracy. Dużą uwagę przywiązano do sfery rozrywkowo-rekraacyjnej, zapewniając pomieszczenia sportowe i kulturalne. Całe wnętrze fregat typu Neustrashimy wyposażone jest w klimatyzację.
Główna jednostka napędowa okrętów typu Neustrashimy zaprojektowana została na podstawie systemu zastosowanego na fregatach typu Krivak, który okazał się bardzo wydajny. otrzymała ona układ COGAG (COmbined Gas And Gas turbine), co oznacza, że dla uzyskiwania prędkości maksymalnych konieczna jest praca wszystkich turbin gazowych naraz, napędzających dwa wały śrubowe. Rozmieszczenie kominów sugeruje, że jednostki posiadają dwie oddzielne maszynownie. Przednią dla śruby lewej burty i tylnią dla śruby prawoburtowej. Obie siłownie zaprojektowane zostały przez Biuro Projektowe Maszprojekt i wyprodukowane przez Zakład Produkcyjny Zorja (w 2001 roku obie firmy połączono w Kompleks Naukowo-produkcyjny Turbin Gazowych Zorja-Maszprojekt). Każda z maszynowni wyposażona jest w jedną marszową turbinę gazową model M70 o mocy 9000 KM oraz w turbinę gazową dla prędkości maksymalnych model M90 o mocy 19500 KM. Fregaty projektu 1154.0 Jastrieb rozwijają prędkość maksymalną rzędu 30 węzłów. Ich maksymalny zasięg wynosi 4500 mil morskich przy szybkości 16 węzłów.
W założeniu fregaty typu Neustrashimy miały być platformą wielozadaniową. Z tego względu przewidziano instalację różnorodnego uzbrojenia. Najważniejszym elementem walki z nieprzyjacielskimi jednostkami nawodnymi miały być pociski przeciwokrętowe model 3M-24 (SS-N-25 Switchblade). Przewidywano, że ich dwie poczwórne wyrzutnie model KT-184, należące do systemu Uran, zainstalowane zostaną na śródokręciu między bryłami przedniej i tylniej nadbudówki. Pociski model 3M-24 (SS-N-25 Switchblade) są to poddźwiękowe rakiety o zasięgu 130 kilometrów, które opracowano przede wszystkim do niszczenia małych i szybkich okrętów rakietowych. Posiadają one strukturę jednostopniową z silnikiem na paliwo stałe. Po wystrzeleniu rakieta zmierza w stronę celu na wysokości 5 - 10 metrów, korzystając z inercyjnego (bezwładnościowego) systemu naprowadzania. W ostatniej fazie lotu, zbliżając się do celu, pocisk zmniejsza wysokość do 3 - 5 metrów i korzysta z aktywnego, radarowego systemu naprowadzania model ARGS-35. Rakiety model 3M-24 (SS-N-25 Switchblade) opracowane zostały przez Doświadczalne Biuro Projektowe Zwiezda (OKB Zwiezda - Oltno Konstruktorskoje Biuro Zwiezda).
W momencie oddawania do służby pierwszej fregaty "Nieustraszimyj" pociski przeciwokrętowe systemu model Uran nie osiągnęły jeszcze gotowości operacyjnej. Z tego względu jednostki tej nie wyposażono w jakiekolwiek rakiety do zwalczania celów nawodnych. Dopiero druga zbudowana fregata "Jaroslaw Mudryj" została w nie uzbrojona. Wyboru celów dla pocisków model 3M-24 (SS-N-25 Switchblade) dokonuje wyprodukowany przez Zakład Produkcji Urządzeń Tajfun radar model MR-352 Pozitiw (Cross Dome), który współpracuje także z systemem obrony bezpośredniej. Antena tego radaru może prowadzić obserwację przestrzeni powietrznej i nawodnej. Zasięg jej wykrywania dochodzi do 110 kilometrów, a jednocześnie może śledzić do 30 różnych celów.
Na dziobie zainstalowana została jedna pojedyncza armata kalibru 100 mm. model AK-100. Stanowi ona kolejny element zwalczania okrętów nawodnych, ale może być także wykorzystana jako broń przeciwlotnicza. Zasięg rażenia tej armaty dla celów powietrznych wynosi osiem kilometrów, natomiast w przypadku obiektów nawodnych i lądowych dochodzi do 15 kilometrów. Artyleria model AK-100 jest w stanie prowadzić ogień z szybkostrzelnością 60 strzałów na minutę. Ostrzał koordynowany jest przez radar model MR-145 Lew (Kite Screech-B), jednak można prowadzić go także przy pomocy elektrooptycznego (optronicznego) celownika, w który wieża jest wyposażona.
Podstawowym elementem obrony przeciwpowietrznej był system model 3K-95 Kindżał (wersja eksportowa nosi oznaczenie Klinok), złożony z zamontowanych na dziobie czterech ośmioprowadznicowych pionowych wyrzutni VLS (Vertical Launching System) model 4S-95 oraz z przeciwlotniczych rakiet model 9M-330-2 (SA-N-9 Gaunlet). Pociski te są konstrukcją jednostopniową na paliwo stałe. Mogą one zwalczać cele w zasięgu do 12 kilometrów, przy czym minimalna odległość wynosi półtora kilometra, i na wysokości od 10 metrów do sześciu kilometrów. Rakiety wystrzeliwane są metodą "zimnego startu". Najpierw pocisk wyrzucany jest z wyrzutni za pomocą sprężonego powietrza, a gdy znajdzie się już poza nią uruchamiany jest silnik. Łącznie okręty typu Neustrashimy uzbrojone są w 32 rakiety model 9M-330-2 (SA-N-9 Gaunlet). System model 3K-95 Kindżał otrzymuje informacje o celach z jednego kompleksu radarowego model MR-360 Podkat (Cross Sword). Złożony on jest z dwóch anten prowadzących dozór powietrzny i zbierających dane o celach. Ich zasięg dochodzi do 45 kilometrów a promień obserwacji wynosi 360 stopni. Druga antena z zasięgiem działania do 15 kilometrów i promieniem dozoru 60 stopni śledzi wyznaczone do zniszczenia obiekty i naprowadza na nie pociski. Jednocześnie antena ta może śledzić osiem obiektów i naprowadzać na cel cztery rakiety. Kompleks model MR-360 Podkat (Cross Sword) wyposażony jest także w system identyfikacji "swój czy obcy" (IFF - Identfication Friend / Foe).
Uzupełnieniem uzbrojenia przeciwlotniczego jest artyleryjsko-rakietowy system obrony bezpośredniej model 3R-87 Kortik (Kashtan / CADS-N-1). Składa się on z dwóch modułów bojowych model 3R-87 Kortik oraz jednego modułu dowodzenia model 3R-86. Moduł dowodzenia prowadzi autonomiczne względem innych systemów okrętowych operacje, wykrywając zagrożenia, przekazując informacje o nich do głównego okrętowego systemu dowodzenia, przydzielając modułom bojowym cele do zniszczenia i prowadząc procedury IFF, określające czy obiekt jest swój czy obcy. Dane o sytuacji w powietrzu system otrzymuje od radaru model MR-352 Pozitiw-E (Cross Dome). Gdy moduł dowodzenia przydzieli modułowi bojowemu obiekt do zniszczenia, ten rozpoczyna automatyczne śledzenie celu za pomocą radaru oraz optycznego systemu kontroli (Hot Flash / Hot Spot). Oblicza także dane potrzebne do skutecznego zestrzelenia obiektu za pomocą działek i rakiet. Jeden moduł bojowy jest w stanie śledzić jeden cel. Okręty typu Neustrashimy zainstalowane mają dwa moduły bojowe, dlatego cały system model 3R-87 Kortik (Kashtan / CADS-N-1) może jednocześnie namierzać i zniszczyć dwa obiekty. Każdy moduł bojowy wyposażony jest w dwa sześciolufowe działka kalibru 30 mm. model GSh-30k (AO-18K) o szybkostrzelności 1000 pocisków na minutę. Powyżej każdego działka znajduje się kontenerowa wyrzutnia z czterema gotowymi do odpalenia rakietami model 9M-311 (3M-87) (SA-N-11 Grison). Dodatkowo pod pokładem każdy z modułów bojowych posiada zapas ośmiu pocisków. Całkowite przeładowanie jednej wyrzutni kontenerowej nie przekracza półtorej minuty.
Dodatkowa obrona przed nadlatującymi pociskami przeciwokrętowymi zapewniana jest przez dwie ręcznie ładowane, 16-lufowe wyrzutnie celów pozornych kalibru 82 mm. model KL-101. Stanową one część systemu model PK-16, który wykorzystuje ładunki flar model TST-60U do zakłócania elektrooptycznych i termicznych (na podczerwień) systemów naprowadzania oraz ładunki dipoli (paski folii metalizowanej) model TSP-60U do zakłócenia wiązek radarowych naprowadzających pociski. poza tym jednostki projektu 1154.0 Jastrieb wyposażone zostały w osiem 10-lufowych wyrzutni celów pozornych kalibru 120 mm. model KT-216. Stanowią one część systemu model PK-10, który wykorzystuje ładunki flar model AZ-SO-50 oraz model AZ-SOM-50 do zakłócania elektrooptycznych i termicznych (na podczerwień) systemów naprowadzania i ładunki dipoli (paski folii metalizowanej) model AZ-SR-50 do zakłócenia wiązek radarowych naprowadzających pociski. Wyrzutnie model KT-216 ładowane są ręcznie, przy czym każda z osobna może być załadowana tylko przez jeden typ ładunków (flar lub dipoli).
Wyposażenie przeciwpodwodne jednostek projektu 1154.0 Jastrieb jest bardzo zróżnicowane. Na okręcie zainstalowane zostały systemy zarówno obronne jak i ofensywne. Elementem defensywnym jest system model Smiercz-2, W skład którego wchodzi jedna 12-prowadnicowa wyrzutnia model RBU-6000 dla rakietowych bomb głębinowych model RGB-60. Są to pociski niekierowane, których zapalnik może być ustawiony na tryb uderzeniowy lub nieuderzeniowy (akustyczny). Łącznie jednostki mogą przenosić 96 sztuk rakiet, które ładowane są do wyrzutni w sposób automatyczny. System kierowania ogniem przeciwpodwodnym oblicza wszelkie konieczne dane do ataku, biorąc pod uwagę pozycję fregaty i wrogiego okrętu podwodnego (otrzymaną od systemu hydrolokacyjnego), a następnie przekazuje je do wyrzutni, która odpala pocisk.
Na wysokości drugiego komina w tylniej nadbudówce zainstalownych zostało sześć pojedynczych wyrzutni torpedowych kalibru 533 mm. po trzy na każdej burcie. Skierowane są one w stronę dziobu i nieco odchylone od osi wzdłużnej okrętu. Mogą z nich być wystrzeliwane torpedy przeciwpodwodne, jednak najprawdopodobniej ich uzbrojenie stanowią rakietotorpedy model 83RN (SS-N-15A Starfish) systemu model RPK-6 Wodolej, będącego nawodną wersją systemu wykorzystywanego przez jednostki podwodne model RPK-6 Wodopad. Ich opracowaniem zajmowało się Doświadczalne Biuro Projektowe Nowator (OKB Nowator - Oltno Konstruktorskoje Biuro Nowator, wcześniej będące częścią OKB-8). Aby prace nad wersją RPK-6 Wodolej przebiegały szybciej postanowiono zastosować oryginalną, podwodną procedurę startową rakietotorped. Wystrzelony z wyrzutni pocisk zanurza się pod wodę, tam uruchamiany jest silnik rakiety, po czym niemal w pionowej pozycji rakieta wynurza się z wody i leci w kierunku zrzutu torpedy. Zasięg pocisku model 83RN (SS-N-15A Starfish) wynosi 75 kilometrów. Przenosi on torpedę kalibru 450 mm. model UMGT-1 (E45-75A). Po jej odłączeniu rozkłada się mały spadochron, który ma za zadanie wychamować torpedę, tak by bezpiecznie weszła do wody. Gdy się w niej znajdzie uruchamiany jest silnik elektryczny i głowica poszukująca rozpoczyna pracę w trybie pasywnym, a w przypadku braku kontaktu z celem przechodzi na tryb aktywny. Zasięg wykrywania wynosi 1200 metrów. Maksymalnie torpeda może atakować obiekty na głębokości 500 metrów i w promieniu ośmiu kilometrów. Detonacja ładunku wybuchowego o wadze 100 kilogramów następuje przez zapalnik uderzeniowy lub akustyczny zapalnik zbliżeniowy. Jednostki typu Neustrashimy mogą być także wyposażone w rakietotorpedy model R-84RN (SS-N-15B Starfish), które zamiast torpedy uzbrojone są w bombę głębinową z ładunkiem nuklearnym o mocy pięciu kiloton. Łącznie fregaty mogą przenosić do 12 pocisków w różnej kombinacji ilościowej rakietotorped i torped zwalczania okrętów podwodnych. System model RPK-6 Wodolej stanowi ofensywny element wyposażenia przeciwpodwodnego.
Wykrywaniem nieprzyjacielskich okrętów podwodnych zajmuje się zestaw hydrolokacyjny model MGK-345 Bronza (Ox Yoke/Ox Tail). Złożony on jest z dwóch czujników. Pierwszy zamontowany został w gruszce dziobowej. Może on pracować w trybie aktywnym lub pasywnym. Drugi hydrolokator o zmiennej głębokości zanurzania, pracujący tylko w trybie aktywnym, znajduje się w części rufowej. Zestaw model MGK-345 Bronza (Ox Yoke/Ox Tail) wchodzi w skład kompleksu hydrolokacyjnego model MGK-365 Zwiezda-1. Całość wyposażenie zwalczania okrętów podwodnych, uzbrojenie jak i czujniki, zintegrowana jest przez system dowodzenia i kierowania ogniem przeciwpodwodnym model Purga, który został opracowany przez Centralny Instytut Naukowo-badawczy Granit.
W rufowej części fregat typu Neustrashimy znajduje się pokład lotniczy i hangar dla jednego śmigłowca firmy Kamov model Ka-27PL (Helix-A). Stanowi on bardzo istotny element w walce z nieprzyjacielskimi jednostkami podwodnymi, gdyż może operować w odległości nawet 200 kilometrów od jednostki macierzystej. W razie potrzeby maszyna może być także uzbrojona w pociski przeciwokrętowe. Na przednim maszcie umieszczono radar nawigacyjny model MR-312 Naiada, który wykorzystywany jest do kontroli lotów.
Główny element wyposażenia radiolokacyjnego zainstalowany został na szczycie głównego masztu. Jest nim trójwspółrzędny radar dozoru powietrznego i nawodnego model MR-760 Fregat-MA (Top Plate). Po wykryciu nieprzyjacielskich obiektów informacje przesyłane są do systemu dowodzenia i kierowania ogniem model Tron-Diplomat, który analizuje zebrane dane i wydaje dyspozycje dla poszczególnych elementów uzbrojenia. Z systemem dowodzenia powiązane są dwa zestawy cyfrowej transmisji danych model Bell Crown oraz system komunikacji model Buran-6. Okręty projektu 1154.0 Jastrieb wyposażone są także w dwa radary nawigacyjne model MR-212/201 Wajgacz-U (Palm Frond), które wykorzystywane są również do prowadzenia obserwacji nawodnej. Ich anteny umiejscowione zostały po obu stronach przedniego masztu. Wyposażenie walki elektronicznej fregat typue Neustrashimy jest mieszaniną starych i nowych systemów. Wykorzystują one kompleks model MR-407 Wympiel-R2, w skład którego wchodzą po dwa odbiorniki emisji sygnałów radarowych i elektronicznych ESM (Electronic Support Measures) model Foot Ball-A i model Half Hat-B oraz trzy odbiorniki model Cage Flask. Przeciwdziałanie ECM (Electronic CounterMeasures) zapewniane jest przez dwa systemy model Krab-14 (Bell Squat-A), w które wyposażone były także fregaty typu Krivak. Poza tym jednostki projektu 1154.0 Jastrieb posiadają cztery systemy ostrzegające o wiązkach laserowych model Spektr-F (Half Cup) oraz dwa zestawy identyfikacji "Swój czy obcy" IFF. Pierwszy to model Salt Pot, a drugi Box Bar.
Okręty typu Neustrashimy jako platforma wielozadaniowa są konstrukcją bardzo udaną. Wpływ na pozytywną ocenę ma wiele różnych czynników. Wszechstronne uzbrojenie pozwala na wykonywanie wielu różnego rodzaju misji, a o przydatności na współczesnym polu walki może świadczyć udany przebieg operacji przeciwko piratom na wodach okalających Półwysep Somalijski. Wyposażenie fregat projektu 1154.0 Jastrieb pozwala również na samodzielne wykonywanie zadań związanych z użyciem broni masowego rażenia. Wysokie wolne burty i praca aktywnych płetwowych stabilizatorów przechyłowych sprawiają, że jednostki te charakteryzują się dobrą dzielnością morską i możnością użycia uzbrojenia nawet prze stanie morza pięciu stopni w skali Beaufort'a. Dobre warunki bytowe załogi i klimatyzowane pomieszczenie pozwalają na prowadzenie operacji w niemal każdych warunkach klimatycznych. Na plus należy także zapisać wykorzystanie technologii "stealth", choć nie użyto jej w pełnym zakresie, to stanowi cenne doświadczenie dla rosyjskich konstruktorów. Dzięki technologii niewykrywalności udało się osiągnąć niski poziom pola fizycznego jednostek, co ma pozytywny wpływ na obronność.
Dużą przewagą typu Neustrashimy nad poprzednimi fregatami typu Krivak było planowanie od samego początku pokładu lotniczego i hangaru, dzięki czemu możliwe było wykorzystanie całej szerokości kadłuba. Posiadanie na wyposażeniu śmigłowca jest w tej chwili standardem, ale biorąc pod uwagę fakt jego braku na poprzedniej, licznej serii okrętów projektu 1135 / 1135M Buriewiestnik jest to ogromna zaleta. Takie podejście jest tym bardziej uzasadnione, że ostateczny kształt projektu 1154.0 Jastrieb faktycznie jest następcą typu Krivak, a nie jak w koncepcji wyjściowej sukcesorem korwet typu Grisha.
Fregaty "Nieustraszimyj" i "Jaroslaw Mudryj" nie są jednak pozbawione niedociągnięć. Najbardziej widoczną, w przypadku jednostki "Nieustraszimyj", jest brak pocisków przeciwopkrętowych, co w istotny sposób burzy koncepcję wielozadaniowości. Warto jednak zaznaczyć, że instalacja tego rodzaju uzbrojenia była przewidywana i jedynie brak osiągnięcia przez rakiety model 3M-24 (SS-N-25 Switchblade) gotowości operacyjnej spowodował obniżenie wartości bojowej. Niedociągnięcie to zostało skorygowane na drugiej fregacie "Jaroslaw Mudryj", która weszła do służby zdecydowanie później, w momencie gdy przewidziane do instalacji pociski były już w pełni gotowe. Prawdopodobnie przy okazji pierwszego większego przeglądu okrętu "Nieustraszimyj" rakiety model 3M-24 (SS-N-25 Switchblade) znajdą się również na jego pokładzie.
Jednym z przewidzianych zadań dla fregat typy Neustrashimy była ochrona przeciwlotnicza konwojów i grup operacyjnych okrętów. W tym celu zainstalowany został system model 3K-95 Kindżał, będący następcą modelu 4K-33 Osa-M, zainstalowanego na typie Krivak. Wadą pocisków model 9M-330-2 (SA-N-9 Gaunlet) może być niewielki zasięg 12 kilometrów, który sprawia, że jednostki projektu 1154.0 Jastrieb są w stanie prowadzić obronę przeciwlotniczą jedynie na krótkim dystansie. Należy jednak pamiętać, że nie są to okręty wyspecjalizowane w tego rodzaju misjach, co może być pewnym usprawiedliwieniem. Koncepcja wielozadaniowości wymaga instalacji wielu różnorodnych systemów uzbrojenia przy ograniczonej przestrzeni użytkowej fregat.
Okręty typu Neustrashimy są konstrukcją, która może udanie konkurować ze swoimi zachodnimi odpowiednikami. Wydaje się, że spełnia ona wszelkie wymagania, które stawiane są przez współczesne pole walki, a szczególnie przez misje antyterrorystyczne. Należy powiedzieć, że projekt 1154.0 Jastrieb okazał się udanym przedsięwzięciem, a niewielka liczba oddanych do służby jednostek wynikała jedynie z trudnego okresu, w jakim przyszło je budować.
|
