|
Pierszymi chińskimi okrętami podwodnymi z napędem atomowym były jednostki myśliwskie typu Han, które powstały w ramach projektu 091 i w oznaczeniu chińskim znane są jako typ 091. Ich budowa rozpoczęła się w 1967 roku, a pierwsze próby morskie wystartowały w kwietniu 1971 roku. Okręty typu Han w znaczący sposób zwiększyły dystans, na którym marynarka wojenna Chin mogła bronić się przed wrogimi siłami. Ważną cechą tych pierwszych myśliwskich jednostek z napędem atomowym było zyskanie przez chińskich konstruktorów doświadczenia w budowie okrętów podwodnych z tego rodzaju siłownią, co pozoliło wybudować jednostki balistyczne typu 092, które w kodzie zachodnim znane są jako typ Xia. Decyzja o budowie tych okrętów zapadła, ponieważ dzięki nim chiński rząd zyskałby wiecej pewności w skuteczność ewentualnego ataku odwetowego, jak również wzmociłby swą politykę odstraszania atomowego.
Projekt jednostek typu Xia w pełni opierał się na rozwiązaniach jakie zastosowano na okrętach typu Han. W porównaniu z typem 091 kadłbub został wydłużony, tak by na sródokręciu za nadbudówką zmieścić przedział z silosami dla rakiet balistycznych. Kiosk, na którym umiejscowiono przednie stery głębokości praktycznie się nie zmienił i zachował swój wydłużony kształt. Usterzenie rufowe otrzymało kształt krzyżowy.
Pierwszy chiński balistyczny okręt podwodny o napędzie atomowym typu Xia wszedł do służby w 1987 roku. Jego budowa rozpoczęła się już w 1978 roku w stoczni i zarazem bazie marynarki wojennej w Huludao. Wodowanie nastąpiło w kwietniu 1981 roku. Jednostka "Xia" uzyskała gotowość operacyjną już w 1983 roku, lecz nastąpiły trudności z odpalaniem rakiet balistycznych model JL-1 (Ju-Lang 1: Olbrzymia Fala), w oznaczeniu NATO (North Atlantic Treaty Organization) znanych jako CSS-N-3, w które miał być wyposażony okręt. Pierwszy test odpalania tych pocisków z podziemnego silosu, imitującego wyrzutnie na okręcie podwodnym, przeprowadzono w styczniu 1982 roku w pobliżu Huludao. W okresie od października 1982 roku do kwietnia 1984 roku pocisk JL-1 (CSS-N-3) udanie przeszedł próby przeprowadzone na testowej jednostce typu Golf i wydawało się, że podobne testy bedą pomyślne na okręcie "Xia". Próbę na typie 092, przeprowadzono we wrześniu 1985 roku, lecz zakończyła się ona niepowodzeniem. Doprowadziło to do opóźnienia w przekazaniu okrętu marynarce wojenej Chin, który w końcu znalazł się w służbie pod koniec 1987 roku. Nastąpiło to po dwóch udanych odpaleniach we wrześniu 1987 roku. Popowodem niepowodzeń we wcześniejszych próbach był niesprawny system kierowania ogniem. Pierwsze operacyjne odpalenie rakiety JL-1 (CSS-N-3) z pokładu jednostki "Xia" miało miejsce we wrześniu 1988 roku.
W rok po wodowaniu pierwszego okrętu typu Xia, w 1982 roku na wodę spłynęła druga jednostka. Jej obecny status nie jest dokładnie znany, jednak najprawdopodobiej okręt zatoną w 1985 roku w wyniku wypadku, zanim został wcielony do służby w marynarce wojennej Chin. Wypadek przypuszczalnie spowodowany był przez eksplozję dopiero co wystrzelonej rakiety balistycznej. Tak więc cały typoszereg, z planowanych sześciu okrętów, skończył się na jednej jednostce "Xia". Prawdopodobną przyczyną niezdecydowania się na budowę dłuższej serii były problemy z odpalaniem pocisków balistycznych oraz wiele niedoskonałości, które mogły być przyczyną zatonięcia drugiej jednostki.
Zaraz po oddaniu do służby jedynego okrętu podwodnego typu Xia, główne uzbrojenie składało się z balistycznych pocisków model JL-1 (CSS-N-3). Rakiety te opracowane zostały przez chińską Akademię Technologii Silników Rakietowych, znaną także jako Czwarta Akademia Kosmiczna. Do obrony własnej wykorzystywane są torpedy model Yu-3, które opracował chiński Instytut Mechaniki Precyzyjnej w Xian, znany także jako Instytut 705, wchodzący w skład struktur firmy China Shipbuilding Industry Corporation. Ich przeznaczeniem jest niszczenie nieprzyjacielskich okrętów podwodnych. Torpedy model Yu-3 wystrzeliwane są z sześciu dziobowych wyrzutni torpedowych kalibru 533 mm., a ich łączny zapas przenoszony w wyrzutniach i przedziale torpedowym wynosi 12 sztuk. Kierowaniem ogniem torpedowym zajmuje się system dowodzenia, natomiast kontrolę nad pociskami balistycznymi sprawowuje oddzielny system kierowania ogniem.
W 1995 roku jednostka typu Xia znalazła się w suchym doku w Huludao. Rozpoczęła się wtedy modernizacja która miała obejmować przystosowanie pionowych wyrzutni VLS (Vertical Launching System) do korzystania z unowocześnionych rakiet model JL-2 (CSS-NX-5). Przebudowa ta miala zakończyć się w 1998 roku. W 1995 roku faktycznie odnotowano, że pierwszy chiński balistyczny okręt podwodny o napędzie atomowym wszedł do suchego doku, jednak niektóre źródła poddają w wątpliwość, że prace dotyczyły dostosowania silosów typu Xia do rakiet JL-2 (CSS-NX-5). Przede wszystkim średnica nowych rakiet jest zbyt duża do wyrzutni znajdujących się na typie Xia. Przystosowanie ich do pocisków JL-2 (CSS-NX-5) wiązałoby się z całkowitą wymianą silosów. O wiele bardziej prawdopodobne i chyba faktycznie dokonane było dostosowanie pionowych wyrzutni do ulepszonych pocisków model JL-1A (CSS-N-3 Mod. 1), które w porównaniu z poprzednią wersją miały zwiększony zasięg. By typ Xia mógł przenosić ulepszone rakiety konieczne było wydłużenie silosów i zamontowanie nowocześniejszego systemu kierowania pocisków. Niezależnie od celu modernizacji, jej przebieg przeciągał i ostatecznie zakończono ją w 2001 roku. Wtedy jednostka typu Xia otrzymała nowe oznaczenie 092G (G: Gai - Zmodyfikowany).
Dość zaskakującą informacją był fakt, że okręt "Xia" był rzekomo widziany w grudniu 2000 roku na ćwiczeniach marynarki wojennej Chin. Z niektórych źródeł wynika, że "Xia" powrócił do czynnej służby już w 1999 roku, co uwiarygadniałoby dostrzeżenie okrętu na ćwiczeniach w grudniu 2000 roku. Niezależnie od sprzecznych informacji dotyczących modernizacji jednostki typu Xia, w kwietniu 2000 roku Francuska Agencja Pracowa AFP (Agence France Presse) podała, podając się na anonimowego azjatyckiego eksperta do spraw wojskowości, że okręt "Xia" nie był na morzu od wielu lat i co najmniej od wczesnych lat 90-tych XX wieku nie odpalił żadnej rakiety balistycznej. Potwierdzeniem tej informacji może być raport amerykańskiego wywiadu z marca 2001 roku, który miał informować o tym, że okręt "Xia" nie jest obecnie w czynnej służbie. Jest całkiem prawdopodobne, że ta sytuacja trwa cały czas, choć pojawiły się wiadomości, iż w czerwcu 2005 roku jednostka odpaliła rakietę model JL-2 (CSS-NX-5). Nawet jeżeli jest to prawda, choć szanse na to są praktycznie równe zeru, to pociski te na pewno nie znajdą się na uzbrojeniu typu Xia, a dopiero na nowych okrętach typu Jin, znanych także jako typ 094. Nie zmieniałoby to również faktu, że okręt faktycznie może nie być w służbie, a stanowić jedynie platformę doświadczalną dla nowych rakiet model JL-2 (CSS-NX-5), co oczywiście jest mało prawdopodobne. Może to być także dowód na równie błędną tezę, która głosi, że modernizacja z lat 1995 - 2001 dotyczyła przystosowania pionowych silosów do tych najnowszych pocisków. Co prawda wyrzutnie zostały wydłużone, co mogłoby sugerować dostosowanie do większych pocisków JL-2 (CSS-NX-5). Należy jednak pamiętać, że średnica tych rakiet jest za duża dla silosów jednostki typu Xia, a wydłużenie wyrzutni przeprowadzone została dlatego, że rakiety model JL-1A (CSS-N-3 Mod. 1) tego wymagały.
Na typie Xia zastosowano identyczny napęd co na myśliwskich okrętach podwodnych typu Han. Złożony jest z reaktora atomowego chłodzonego wodą PWR (Pressurised Water Reactor), który przekazuje energię do zespołu turboelektrycznego o łącznej mocy 14400 KM. System ten napędza pojedynczy wał śrubowy dając maksymalną prędkość podwodną rzędu 22 wezłów. Niektóre źródła podają, że typ Xia napędzany jest przez dwie śruby.
Wyposażenie elektroniczne składa się z hydrolokatora pasywno-aktywnego, który w kodzie zachodnim znany jest jako Trout Cheek. Wykorzystywany jest on do wykrywania i śledzenia celów oraz do przeprowadzania ataków torpedowych. Przed kioskiem zainstalowany jest chowany pasywny hydrolokator przechwytujący i pomiaru odległości firmy Thales Naval (dokładniej komórki Thales Underwater Systems) model DUUX-5 Fenelon. Hydrolokator ten został dodany podczas modernizacji w latach 1995 - 2001. Całość systemów hydrolokacyjnych współdziała z systemem dowodzenia i kierowania ogniem torpedowym. Anteny wysuwane z kiosku są złożone z radaru dozoru nawodnego i nawigacyjnego model MRK-50 Tobol (Snoop Tray 2) i odbiornika emisji sygnałów radarowych i elektronicznych firmy CNEIEC (China National Electronics Import and Export Corporation) model 921-A (Golf Ball), który pojawił się na wyposażeniu po modernizacji z lat 1995 - 2001. Odbiornik model 921-A (Golf Ball) jest chińską kopią rosyjskiego odbiornika model MRP-10 Nakat (Stop Light).
Jednostka typu Xia została przydzielona do Floty Północnej z bazą w Qingdao. Okręt nigdy w czasie swojej służby nie wypłyną poza chińskie wody terytorialne, a czas trwania jednego patrolu był bardzo krótki. Na taki przebieg służby wpływ ma fakt, że możliwości bojowe jednostki są bardzo ograniczone, głownie ze względu na wykorzystywanie przestarzałej technologii. Okręt jest bardzo podatny na wykrycie przez rosyjskie i zachodnie systemy zwalczania okrętów podwodnych. Jest to spowodowane głośną maszynownią, jak również mało zgrabnym garbem, który zaczyna się za kioskiem i kończy przed rufą. Garb ten powoduje nieregularny opływ wody, a w efekcie wytwarza szumy. Złe właściwości hydrodynamiczne mają także wpływ na spadek maksymalnej prędkości podwodnej. Co więcej garb może świadczyć o kiepskim zaawansowaniu technologicznym pocisków model JL-1 (CSS-N-3) oraz model JL-1A (CSS-N-3 Mod. 1), które są stosunkowo duże, gdyż nie udało się zminiaturycować poszczególnych ich elementów. Garb za kioskiem w takiej sytuacji był konieczny, by zakryć górą część wyrzutni VLS. Kolejnym czynnikiem mającym wpływ na skuteczność typu Xia jest duża zawodność reaktora atomowego, jak również kiepska elektronika, z którą także jest dużo problemów. Posiadanie przez marynarkę wojenną Chin balistycznego okrętu podwodnego o napędzie atomowym dawało i nadal daje tylko złudne przekonanie o skutecznym systemie odstraszania atomowego, gdyż by na patrolu zawsze znajdowała się jedna jednostka potrzebne są co najmniej 3 okręty tej klasy. Mimo tego, jak się wydaje tylko z prestiżowego powodu i chęci posiadania choćby iluzorycznej namiastki skutecznego balistycznego okrętu podwodnego, typ Xia pozostanie w służbie najprawdopodobniej do około 2010 roku. Można przypuszczać, że modernizacja z lat 1995 - 2001, i dostosowanie do przenoszenia pocisków JL-1A (CSS-N-3 Mod. 1), miała za zadanie wydłużenie okresu służby do drugiej dekady XXI wieku, do momentu gdy zostanie przekazana flocie nowa jednostka balistyczna typu 094.
Usprawiedliwieniem dużej zawodności typu Xia może być fakt, że jest to pierwsza chińska jednostka klasy SSBN. Można powiedzieć, że na "Xia" konstruktorzy dopiero zdobywali doświadczenie, potrzebne do zbudowania balistycznego okrętu podwodnego z prawdziwego zdarzenia. Wydaje się, że nowy typ 094 będzie konstrukcją o wiele lepszą i co najważniejsze nie tylko w pewnym sensie eksperymentalną. W przeciwieństwie do typu Xia stanowić będzie realną siłę.
|
