|
|
Rakiety w wersji nawodnej
RGM-84 Harpoon:
Rakiety w wersji podwodnej
UGM-84 Harpoon:
Rakiety w wersji lotniczej
AGM-84 Harpoon:
|
W 1965 roku marynarka wojenna Stanów Zjednoczonych rozpoczęła wstępne prace nad pociskiem o zasięgu 45 kilometrów, który mógłby być używany przeciwko wynurzonym okrętom podwodnym. Projekt otrzymał nazwę Harpoon, która wzięła się od tego, że w marynarce wojennej okręty podwodne potocznie zwane były waleniami, a harpuny używane były do polowania na nie.
Duży wpływ na projekt Harpoon miało wydarzenie z października 1967 roku. Przebywając w porcie w Port Said na Półwyspie Synaj egipski kuter rakietowy wystrzelił dwa pociski model 4K-40 (SS-N-2A Styx) w kierunku izraelskiego niszczyciela "Eilat" (K 40), który wykonywał rutynowy patrol bojowy. W jego czasie okręt znajdował się bardzo blisko egipskich wód terytorialnych, wpływając na nie i zaraz potem opuszczając je, co miało pokazywać słabość marynarki wojennej Egiptu. Jako że rakiety wystrzelono z obrębu portu, radar izraleskiej jednostki początkowo nie wykrył zagrożenia. Gdy tylko nadlatujące pociski zostały spostrzeżone rozpoczęto manewr unikowy. Mimo to pierwsza rakieta uderzyła w okręt tuż nad linią wodną, a dwie minuty później druga, powodując kolejne uszkodzenia. Niszczyciel zaczął nabierać wody i przechylać się na burtę, a załoga rozpoczęła akcję naprawiania szkód w celu uratowania jednostki. Około godziny później następny egipski kuter rakietowy, znajdujący się wewnątrz portu w Port Said, odpalił kolejne dwa pociski model 4K-40 (SS-N-2A Styx). Jeden z nich trafił izraelską jednostkę, powodując następne uszkodzenia i pożary. Drugi rozbił się o wodę w pobliżu okrętu. Mniej więcej dwie minuty później "Eilat" (K 40) zatoną mniej więcej jedną milę morską w głąb egipskich wód terytorialnych. Łącznie ze 199 osobowej załogi 47 osób zostało zabitych, a 91 odniosło rany.
Wydarzenie to nie było mocno nagłaśniane w prasie, jednakże miało daleko idące konsekwencje. Udowodniło wysoką skuteczność pocisków przeciwokrętowych, co wzbudziło obawy operującej u wybrzeży Wietnamu marynarki wojennej Stanów Zjednoczonych o własne jednostki. Przyczyniło się to do przyspieszenia prac nad systemami obrony bezpośredniej, jak również ukazało potrzebę posiadania skutecznych rakiet przeciwokrętowych.
Niszcząc nieprzyjacielskie jednostki nawodne marynarka wojenna Stanów Zjednoczonych w dużym stopniu musiała wykorzystywać lotnictwo. Niosło to za sobą pewne ryzyko, gdyż okręty coraz bardziej naszpikowane były systemami obrony przeciwlotniczej, co zwiększało straty wśród lotnictwa. Odpowiedzią na to były kierowane bomby PGM (Precision-Guided Munition), które pozwalały atakować jednostki z poza strefy obrony przeciwpowietrznej. Z czasem jednak rakietowe systemy wykorzystywane przez okręty Związku Radzieckiego miały takie osiągi, że mogły niszczyć samoloty w odległości od kilku do kilkunastu mil morskich, co przywróciło pierwotną sytuację. Zatopienie izraelskiego niszczyciela pokazało, że jednostki nawodne mogą bardzo skutecznie zatapiać okręty wroga, ponosząc przy tym mniejsze ryzyko niż te występujące podczas ataku powietrznego. Co więcej znacznie łatwiej i taniej było wyprodukować większą liczbę pocisków niż samolotów.
Nauczona izraelskim doświadczeniem marynarka wojenna Stanów Zjednoczonych zmodyfikowała program pocisków Harpoon, zwiększając oczekiwany zasięg rażenia do 90 kilometrów i zmieniając główny cel, którym stały się wszelkie jednostki nawodne. Formalnie nowy projekt ruszył w 1968 roku. Następnie marynarka wojenna poprosiła o przedstawienie różnych propozycji nowej rakiety. W 1970 roku prototypowy pocisk oznaczony jako ZAGM-84A zaprezentowany został przez firmę McDonnell Douglas (obecnie Boeing), z którą w czerwcu 1971 roku podpisano kontrakt na dostarczenie rakiet z serii Harpoon. Umowa obejmowała skonstruowanie pocisków zdolnych do przenoszenia przez samoloty oraz okręty nawodne i podwodne. Ideą, która temu przyświecała była chęć stworzenia uniwersalnej rakiety manewrującej dla marynarki wojennej i lotnictwa, która miała zatapiać nieprzyjacielskie jednostki na otwartych wodach oceanicznych.
Pierwszy lot testowy pocisku z serii Harpoon miał miejsce w październiku 1972 roku. W 1973 roku marynarka wojenna Stanów Zjednoczonych zdecydowała, że nowe rakiety będą podstawową bronią przeciwokrętową, której produkcja ruszyła w 1975 roku. Pierwsza wersja pocisków model RGM-84A Harpoon weszła do służby w 1977 roku i była odmianą wystrzeliwaną z jednostek nawodnych. Dwa lata później gotowość operacyjną osiągnęła odmiana AGM-84A Harpoon, przeznaczona dla samolotów. Rakiety wystrzeliwane z okrętów podwodnych model UGM-84A Sub-Harpoon były na stanie floty od 1981 roku. Odkąd rakiety z serii Harpoon znalazły się w służbie były one wielokrotnie modernizowane, co pozwoliło na zachowanie ich wysokiej wartości bojowej. Marynarka wojenna Stanów Zjednoczonych wykorzystywała te rakiety przeciwko Libii w 1986 roku, przeciwko Iranowi w 1988 roku oraz w czasie wojny w Zatoce Perskiej w latach 1990 - 1991. Początkowo planowano, że seria Harpoon używana będzie do 2015 roku, jednak obecnie wszystko wskazuje na to, że wprowadzane będą kolejne innowacje, pozwalające na wydłużenie okresu służby o kolejne lata.
Pociski Harpoon są konstrukcją jednostopniową na paliwo stałe, która osiąga prędkość przelotową 855 kilometrów na godzinę. Ich długość w odmianie wystrzeliwanej z okrętów nawodnych i podwodnych równa jest 4,6 metra, natomiast w wersji lotniczej 3,8 metra. Z kolei średnica wynosi 0,32 metra. Rakiety będące na wyposażeniu jednostek pływających mogą razić cele w odległości do 50 mil morskich, czyli 90 kilometrów, a pociski w odmianie lotniczej do 102 mil morskich, czyli 185 kilometrów. Funkcjonalnie ich konstrukcja może być podzielona na cztery osobne elementy.
W części dziobowej umieszczona została sekcja naprowadzania model AN/DSQ-44. Złożona ona jest z jednostki naprowadzającej MGU (Missile Guidance Unit), w skład której wchodzi trójosiowy, inercyjny system ARA (Attitude Reference Assembly), opracowany przez firmę Lear Siegler (niektóre pociski wykorzystują inny system firmy Northrop Grumman Corporation), oraz cyfrowy komputer pokładowy z zasilaczem DC/PS (Digital Computer/Power Supply) firmy IBM (International Business Machines) model 4PiSP-OA. Przed wystrzeleniem rakiety komputer ten otrzymuje dane o celu z okrętowego systemu kierowania ogniem. Programowany jest także profil lotu. Po wystrzeleniu do utrzymywania zaprogramowanej uprzednio trajektorii jednostka DC/PS wykorzystuje dane pochodzące z ARA oraz informacje z wysokościomierza firmy Honeywell International (dywizji Honeywell Aerospace) model AN/APN-194, którego czujnik zamontowany jest na spodzie pocisku pod głowicą bojową. Kolejnym elementem sekcji naprowadzającej model AN/DSQ-44 jest aktywny radarowy system naprowadzania firmy Texas Instruments model AN/DSQ-28. Używany on jest w ostatniej fazie lotu. Gdy zlokalizuje cel przesyła dane do komputera pokładowego model 4PiSP-OA, który odpowiednio kieruje rakietą.
Za sekcją naprowadzającą umieszczona została stalowa sekcja model WAU-3(V)/B. Złożona ona jest z odłamkowo-burzącej głowicy bojowej model WDU-18/B o wadze 221 kilogramów z zapalnikiem kontaktowym z opóźnionym zapłonem, inicjującym eksplozję materiału wybuchowego DESTEX po określonym czasie od uderzenia. Głowica bojowa może być zastąpiona przez sekcję ćwiczebną, która wyposażona jest w komputer transmitujący wszelkie dane o parametrach lotu. Rakiety z takim wyposażeniem oznaczane są jako ATM-84A RTM-84A lub UTM-84A.
Następną w kolejności jest sekcja napędowa model A/B44G-1. Złożona ona jest ze zbiornika na paliwo stałe oznaczone jako JP-6 (Jet Propulsion) oraz z silnika turboodrzutowego firmy Teledyne CAE (obecnie Teledyne Turbine Engines) model J402-CA-400. Po zapłonie silnik ten osiąga pełny ciąg w czasie około siedmiu sekund. Pociski w odmianie wystrzeliwanej z okrętów nawodnych i podwodnych dodatkowo wyposażone są w sekcję model A/B44G-2 lub A/B44G-3, która doczepiona jest z tyłu rakiet. W jej skład wchodzi zbiornik na paliwo stałe dla silnika startowego. Po wyczerpaniu paliwa sekcja A/B44G-2 lub A/B44G-3 odrzucana jest od reszty konstrukcji.
Ostatnim, czwartym elementem jest sekcja kontrolna model WCU-1/B. Złożona ona jest z komputera przetwarzającego dane, który otrzymuje komendy od komputera pokładowego DC/PS. Dotyczą one utrzymania pocisku na wcześniej zaprogramowanej trajektorii lotu. W tylnej części pocisków zainstalowane zostały cztery aluminiowe powierzchnie sterowe model BSU-44/B. Są one poruszane w zakresie 30 stopni za pomocą siłowników firmy Simmonds model ATU-72 (niektóre pociski wyposażone są w siłowniki firmy Singer-Kearfott), które otrzymują sygnały od komputera sekcji kontrolnej. Siłowniki umieszczone są wokół dyszy wylotowej silnika przelotowego.
Rakiety z serii Harpoon wyposażone są także w trzy stateczniki model BSU-42/B oraz jeden model BSU-43/B, które umiejscowione zostały w środkowej części pocisków. Przymocowano je do przedniej części sekcji napędowej z silnikiem przelotowym na tej samej osi co stery. Dodatkowa sekcja z silnikiem startowym wyposażona jest w cztery nieruchome stateczniki, także znajdujące się na osi sterów. Powierzchnie sterowe i stabilizacyjne pocisków w odmianie wystrzeliwanej z okrętów nawodnych oraz podwodnych są składane. Po opuszczeniu wyrzutni lub specjalnej kapsuły, gdy rakieta odpalana jest z okrętu podwodnego, powierzchnie te automatycznie się rozkładają.
Przebieg lotu rakiet z serii Harpoon jest identyczny dla wszystkich odmian, a różnice występują jedynie podczas startu. Okręty podwodne wystrzeliwują rakiety z serii UGM-84A Sub-Harpoon z wyrzutni torpedowych. Pociski umieszczone są w kapsułach na specjalnych szynach, które chronią przed wstrząsami. Kapsuły posiadają kształt podobny do torped, dający im zdolność do utrzymywania się na powierzchni, dzięki czemu po opuszczeniu wyrzutni torpedowej samoczynnie płyną ku powierzchni. W ich tylnej części umieszczone zostały stery, które ustawiają kapsułę pod kątem umożliwiającym start pocisków. Gdy znajdzie się ona na powierzchni przy pomocy rakietowego silniczka odrzucana jest część nosowa osłony i uruchamiany silnik startowy rakiet UGM-84A Sub-Harpoon, które z względu na kapsułę czasem określane są mianem ENCAP (ENCAPsulated). Przed wystrzeleniem w komputerze pokładowym pocisków DC/PS programowany jest profil lotu, który opracowuje system kierowania ogniem model Mk 117. W przypadku pocisków model RGM-84A Harpoon, wystrzeliwanych z okrętów nawodnych, silnik startowy uruchamiany jest w wyrzutni, a komputer pokładowy otrzymuje wszelkie dane od systemu kierowania ogniem model AN/SWG-1. Odmiana lotnicza AGM-84A Harpoon, która nie jest wyposażona w silnik startowy, zwyczajnie odczepiana jest od prowadnic umieszczonych pod skrzydłami, a następnie uruchamia się silnik przelotowy. W przypadku pocisków wykorzystywanych przez okręty nawodne i podwodne uruchamiany on jest po tym, gdy wyczerpie się paliwo silnika startowego i sekcja w niego wyposażona zostanie odłączona.
Prędkość przelotowa rakiet z serii Harpoon na wysokości około 10 metrów wynosi 855 kilometrów na godzinę. Gdy pocisk zbliży się na uprzednio zaprogramowaną odległość od celu włącza się aktywny radarowy system naprowadzania. Im moment włączenia tego systemu będzie wcześniejszy, tym zwiększa się szansa celnego uderzenia, jednakże zwiększa się ryzyko, że radar naprowadzający zostanie skutecznie zagłuszony. Ustawienie danego momentu aktywacji w dużej mierze zależy od dokładności posiadanych współrzędnych celu. Istnieje także alternatywna procedura BOL (Bearing-Only Launch). W tym trybie pocisk wystrzeliwany jest w kierunku celu, którego dokładne współrzędne nie muszą być znane. Zaraz po uruchomieniu silnika przelotowego włącza się aktywny radarowy system naprowadzania, który przeszukuje powierzchnię morza w zakresie plus i minus 45 stopni wobec kierunku lotu. Niezależnie od trybu wystrzeliwania w momencie namierzenia obiektu rakieta wznosi się na wysokość 1,8 kilometra, a następnie rozpoczyna nurkowanie w kierunku celu. Manewr ten znany jest jako "pop-up". Dzięki głowicy bojowej z zapalnikiem z opóźnionym zapłonem pocisk może przebić się do wnętrza atakowanego okrętu i dopiero tam eksplodować, powodując znacznie poważniejsze uszkodzenia. W przypadku gdy aktywny radarowy system naprowadzania nie zlokalizuje celu do zniszczenia następuje samodestrukcja rakiety.
Po wejściu do służby pociski w wersji xGM-84A Harpoon zyskały wyłącznie entuzjastyczne oceny od fachowców. Rakiety te sprawiły, że okręty marynarki wojennej Stanów Zjednoczonych stały się platformami, mogącymi samodzielnie atakować nieprzyjacielskie jednostki nawodne, co wyeliminowało wszelkie niedogodności, które związane były z przygotowaniem uderzenia powietrznego. Ocenia się, że jeden pocisk z serii Harpoon jest w stanie zniszczyć okręt wielkości korwety, dwa mogą zatopić fregatę, cztery krążownik rakietowy, a pięć lotniskowiec. Prosty turboodrzutowy silnik przelotowy pozwolił pociskom zachować małe gabaryty, które w znacznym stopniu redukowały pole odbicia nieprzyjacielskich wiązek radarowych i utrudniały wizualne śledzenie. Niski pułap przelotowy sprawia, że atakowany okręt może wykryć zagrożenie w odległości od 15 do 25 mil morskich (28 - 46 kilometrów), co przekłada się na czas reakcji, który minimalnie wynosi 25 sekund, a maksymalnie jedną minutę. Z uwagi na krótki okres czasu, jaki pociski z serii Harpoon dają na podjęcie działań obronnych, rakiety te są dużym zagrożeniem dla jednostek nawodnych.
|
